Ολιστική Ιατρική

Τι είναι η Ολιστική Ιατρική

Οι όροι «Ολισμός» (Holism) και «Ολιστικός» (Holistic) προέρχονται από την ελληνική λέξη «Ολον«. H ολιστική ιατρική -και κατ’ επέκτασιν η ολιστική ψυχιατρική- χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια να ασχολείται με τον άνθρωπο ως «Όλον», δηλαδή να εξετάζει τα θέματα της υγείας του σε όλα τα επίπεδα -σωματικό, διανοητικό, συναισθηματικό, κοινωνικό, πνευματικό και εκείνο της σχέσης του με το περιβάλλον.

Η ολιστική ιατρική συχνά ταυτίζεται με την εναλλακτική ιατρική, αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Η ολιστική ιατρική συμπεριλαμβάνει τόσο τις σύγχρονες φαρμακευτικές, χειρουργικές κλπ θεραπείες όσο και τις εναλλακτικές. Οι φυσικές, ήπιες εναλλακτικές θεραπείες εφαρμόζονται μόνες, όταν μπορούν να εγγυηθούν ασφαλή και σίγουρη θεραπεία, διαφορετικά συνδυάζονται ή και αντικαθίστανται από τις σύγχρονες, φαρμακευτικές κλπ , ιατρικές προσεγγίσεις.

Η ολιστική ιατρική εμφανίζεται σαν ανάγκη όσων γιατρών αρχίζουν να βλέπουν τις πολυεπίπεδες δυνατότητες και τα οφέλη των λεγόμενων φυσικών ή εναλλακτικών/συμπληρωματικών ή ενεργειακών θεραπειών και θέλουν να μη στερήσουν τους ασθενείς τους αλλά και την ίδια τους την πρακτική από τα οφέλη αυτά. Συγχρόνως, αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα και τις δυνατότητες της σύγχρονης επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης στην ιατρική. Έτσι λοιπόν επιχειρούν να αξιοποιήσουν όλα τα υπάρχοντα μέσα για τα καλύτερα αποτελέσματα. Αν θέλουν ή έχουν εκπαιδευτεί ανάλογα, εφαρμόζουν οι ίδιοι μία ή περισσότερες εναλλακτικές/συμπληρωματικές θεραπείες αποκλειστικά, ή παράλληλα με την κύρια ειδικότητά τους.

Άλλοτε πάλι, είναι απλά ενημερωμένοι ως προς το τι μπορούν να προσφέρουν οι ενεργειακές προσεγγίσεις και διατεθειμένοι να παραπέμψουν ασθενείς σε γιατρούς και θεραπευτές των εναλλακτικών και συμπληρωματικών μεθόδων (και αντίστροφα) και να συνεργαστούν μαζί τους, όταν προσδοκούν ότι θα υπάρξει ωφέλεια από αυτό.

Κυρίως όμως η ολιστική ιατρική, η ολιστική υγεία και η ολιστική στάση ζωής γενικότερα, χαρακτηρίζονται από ορισμένες αρχές και θεωρήσεις, στις οποίες θα αναφερθούμε πιο κάτω. Όσοι γιατροί δρουν με βάση τις θεωρήσεις αυτές είναι στην πράξη ολιστικοί, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, είτε έχουν σχέση με εναλλακτικές θεραπείες είτε όχι. Αντίθετα, μπορεί κάποιος να είναι εναλλακτικός γιατρός ή θεραπευτής και συγχρόνως, να μη είναι ολιστικός.

Η σύγχρονη ιατρική, έχοντας κατακτήσει ένα πλήθος γνώσεων για τη μορφή και τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού και στην προσπάθειά της να απομακρυνθεί από τις δογματικές και αντιεπιστημονικές θεωρήσεις για τον άνθρωπο, την αρρώστια και την υγεία που επικράτησαν σε παλαιότερες εποχές και αποτέλεσαν για αιώνες τροχοπέδη για την επιστήμη, φαίνεται να έχει πέσει, όπως γίνεται συνήθως, στην αντίθετη υπερβολή: Στο να θεωρήσει τον ανθρώπινο οργανισμό μια μηχανή, όπου ένα πλήθος πολύπλοκων λειτουργιών συμβαίνουν μηχανικά, απορρυθμίζονται τυχαία και βέβαια μπορούν να θεραπευτούν πάλι μηχανικά και εντοπισμένα στο σημείο όπου η αρρώστια εκδηλώνεται.

Π.χ. προοδεύοντας εντυπωσιακά σε ότι αφορά τις βιολογικές και βιοχημικές εκδηλώσεις μιας αρρώστιας, χάνει εντελώς από την προοπτική της τον ρόλο που μπορεί να παίζει η συνολική κατάσταση του ανθρώπου στη δημιουργία της αρρώστιας. Δεν προσπαθεί να παρατηρήσει πχ. το τι συναισθήματα βιώνει αυτός ο άνθρωπος και το πώς αυτά μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση μιας συγκεκριμένης παθολογικής κατάστασης. Δεν μελετά το πώς ο τρόπος που σκέφτεται και οι πεποιθήσεις που διαμορφώνει για τη ζωή του μπορεί να καταλήγουν να δημιουργούν δυσλειτουργίες. Δεν λαμβάνει υπόψιν το μεγάλο ρόλο που παίζουν οι διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων στη δημιουργία της αρρώστιας, αναφέρεται ελάχιστα στη σημασία γενικότερων συνηθειών, πχ. διατροφικών, σχέσεις με το φυσικό περιβάλλον κ.α. και τέλος δεν ασχολείται καθόλου με την πνευματική πραγματικότητα και δεν μελετά και δεν κάνει χρήση των θεραπευτικών δυνατοτήτων που μπορούν να απορρέουν από αυτή.

Αναλύοντας και εξερευνώντας όλο και περισσότερο το μέρος (εξειδίκευση, τμηματοποίηση, «reductionism») και παραβλέποντας την ύπαρξη και τη σημασία του όλου (σύνθεση, ενοποίηση, «holism»), βλέπουμε μεν τα δέντρα αλλά χάνουμε το δάσος. Προοδεύουμε, αλλά ίσως στην πραγματικότητα απλά μεταθέτουμε τα προβλήματα. Καινούριες ασθένειες μας επιβαρύνουν κάθε τόσο και οι παρενέργειες από τις θεραπείες δημιουργούν συχνά ασθένειες οι ίδιες. Και το κυριότερο ίσως, ο άνθρωπος, έστω και θεραπευμένος, δεν γίνεται πιο ευτυχισμένος. Επειδή οι προσπάθειές μας στρέφονται στην θεραπεία του σώματός του μόνο και όχι των βαθύτερων αιτίων που δημιούργησαν την αρρώστια, αιτίων που μπορεί να μη σχετίζονται αποκλειστικά με το σώμα του και που εξακολουθούν να τον ταλαιπωρούν.

Κάτι τέτοιο φυσικά αποκτά μεγαλύτερη σημασία στην περίπτωση της ψυχιατρικής, όπου οι παθήσεις/δυσλειτουργίες του ανθρώπινου ψυχισμού τείνουν όλο και περισσότερο να αποδίδονται σχεδόν αποκλειστικά σε προβληματικές βιοχημικές διαδικασίες του εγκεφάλου του, κάτι που δυσχεραίνει ή και αποκλείει τη θεώρηση και συμμετοχή του συνόλου ανθρώπου, με τον νου, τα συναισθήματα, την αντίληψη, τις ανθρώπινες σχέσεις του και τα σχήματα συμπεριφοράς του καθώς βεβαίως και την ενεργειακή του πραγματικότητα, η οποία όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των ενεργειακών προσεγγίσεων, πολύ συχνά και σε μεγάλο βαθμό τον καθορίζει.

Οι αρχές της Ολιστικής Ιατρικής

Οι αρχές της ολιστικής προσέγγισης υπογραμμίζουν ότι:

• Ο άνθρωπος δεν είναι αποκλειστικά ένας βιολογικός οργανισμός που απλά εμφανίζει διανοητικές και συναισθηματικές εκδηλώσεις, αλλά μια πολυδιάστατη οντότητα που έχει σώμα, διανόηση, συναισθήματα και πνεύμα. Όλα αυτά τα επίπεδα αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται. Υγεία είναι η κατάσταση αρμονίας μεταξύ των επιπέδων αυτών και προϋποθέτει εναρμόνιση της ζωής του ανθρώπου με τους νόμους της φύσης.
• Για να υπάρχει υγεία, δεν αρκεί η απουσία νόσου ή συμπτωμάτων. Η υγεία προϋποθέτει επίσης αυτοσυνειδησία, αίσθημα προσωπικής ευτυχίας και αυτοπραγμάτωσης. Γι’ αυτό το λόγο, δεν χαράζονται σαφή διαχωριστικά όρια μεταξύ αρρώστιας και υγείας, αλλά η υγεία θεωρείται μάλλον σαν μια πορεία προς όλο και υψηλότερα επίπεδα σωματικής και ψυχικής ευεξίας και λειτουργικότητας.
• Βασικός σκοπός της θεραπείας είναι ή όλο και πιο συνειδητή και ενεργός συμμετοχή του ανθρώπου στην απόκτηση της υγείας του και στη διατήρησή της. Προϋποθέτει λοιπόν, πέραν της τυπικής, μια πιο προσωπική και ισότιμη ανθρώπινη σχέση θεράποντος-θεραπευόμενου, την θεώρηση κατά το δυνατόν του συνόλου των όψεων της ζωής του πάσχοντος και την πληροφόρησή του πάνω στη φύση του προβλήματος και τους τρόπους αντιμετώπισής του. Έτσι, ο άνθρωπος αναλαμβάνει όλο και περισσότερη ευθύνη για την υγεία του και για τον τρόπο ζωής του. Συγχρόνως η ασθένεια/δυσλειτουργία γίνεται το κίνητρο και η οδός για μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό του.
• Στην υπηρεσία της υγείας, καμία μέθοδος δεν αποκλείεται, αλλά οι δυνατότητες της κάθε μιας εξετάζονται προσεκτικά και αξιοποιούνται κατάλληλα. Έτσι, η ολιστική ιατρική μπορεί να χρησιμοποιεί όλες τις διαθέσιμες ιατρικές προσεγγίσεις, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περίπτωσης.

Προέλευση και πορεία της Ολιστικής Ιατρικής

Για πολλούς η ολιστική προσέγγιση αποτελεί την απάντηση της ιατρικής στην ανάγκη μετάβασης από την μηχανιστική Νευτώνεια στην ενεργειακή Αϊνστάνεια εποχή – δεδομένου ότι υιοθετεί και εντάσσει στις μεθόδους της τις ενεργειακές προσεγγίσεις, οι οποίες εξ ορισμού αναφέρονται στην ενεργειακή φύση της ύλης. H εκδήλωση της ολιστικής στάσης ως προς την ιατρική ωστόσο ανιχνεύεται στο μακρινό πολιτισμικό παρελθόν της ανθρωπότητας. Ήδη πέντε χιλιάδες χρόνια π.X. οι αρχαίες ινδικές και κινεζικές θεραπευτικές παραδόσεις τόνιζαν την ανάγκη ενός υγιούς τρόπου ζωής, σε αρμονία με τη φύση. Αρχές μιας ολιστικής θεώρησης στη θεραπεία διατυπώνονται από τους μεγάλους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους της κλασσικής εποχής. Στο διάλογό του περί Εγκράτειας ο Πλάτων περιγράφει τον Σωκράτη να διδάσκει ότι «δεν θα πρέπει να επιχειρεί κανείς να θεραπεύσει τα μάτια χωρίς το κεφάλι, ούτε το κεφάλι χωρίς το σώμα, ούτε λοιπόν να προσπαθεί να θεραπεύσει το σώμα χωρίς την ψυχή…..γιατί το μέρος δεν μπορεί ποτέ να είναι καλά εάν το όλον δεν είναι καλά».

Στην εποχή μας, ο όρος ολισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Jan Christian Smuts στα 1926, για να δηλώσει ότι τα ζωντανά όντα είναι «οντότητες μεγαλύτερες και διαφορετικές από το άθροισμα των μερών τους». Πέρασαν αρκετά χρόνια όμως μέχρις ότου, κατά τη δεκαετία του 1970, ο όρος γίνει μέρος του σύγχρονου λεξιλογίου μας.